Czynniki wpływające na rozkład temperatury

Rozkład temperatury w atmosferze jest determinowany przez szereg czynników. Najważniejsze z nich to:

1. Szerokość geograficzna: Ze względu na kulisty kształt Ziemi i jej ruchy, do różnych obszarów dociera odmienna ilość energii słonecznej.
2. Wysokość nad poziomem morza: Wraz ze wzrostem wysokości następuje spadek temperatury, co określa się mianem gradientu termicznego.

Definicja: Gradient termiczny to wielkość określająca zmianę temperatury powietrza w atmosferze przypadającą na jednostkę wysokości.

3. Rzeźba terenu: Na półkuli północnej stoki z północy są chłodniejsze od stoków z południa, ponieważ są krócej wystawione na działanie promieni słonecznych.
4. Odległość od mórz i oceanów: Na obszarach sąsiadujących ze zbiornikami wodnymi występują mniejsze wahania temperatury niż w głębi lądu.
5. Prądy morskie: Wpływają na temperaturę powietrza obszarów nadmorskich. Ciepłe prądy powodują wzrost temperatury, a zimne jej spadek.

Example: Ciepły Prąd Norweski sprawia, że na wybrzeżach Norwegii zima jest znacznie cieplejsza niż na innych obszarach o tej samej szerokości geograficznej.

Wpływ szerokości geograficznej na temperaturę powietrza oraz wpływ prądów morskich na temperaturę powietrza są szczególnie istotne w kształtowaniu klimatu różnych regionów świata.

Dodatkowe czynniki wpływające na temperaturę powietrza

Oprócz wcześniej wymienionych czynników, na rozkład temperatury wpływają również:

6. Charakter podłoża: Na obszarach zwartych kompleksów leśnych notuje się niższe amplitudy temperatury powietrza, podczas gdy na obszarach zurbanizowanych występują wyższe dobowe i roczne amplitudy.
7. Cyrkulacja atmosferyczna: W jej wyniku nad dany obszar w bardzo krótkim czasie może trafić masa powietrza o temperaturze znacznie różniącej się od obecnej.

Highlight: Najwyższe dobowe amplitudy temperatury występują w strefie zwrotnikowej.

Temperatura powietrza podlega zmianom w cyklu dobowym i rocznym. Dobowa amplituda temperatury powietrza to różnica między maksymalną a minimalną wartością temperatury w ciągu doby. Średnia roczna amplituda temperatury powietrza to różnica między średnią temperaturą najcieplejszego i najchłodniejszego miesiąca w roku.

Vocabulary: Amplituda temperatury powietrza - różnica między najwyższą a najniższą temperaturą w danym okresie.

Procesy wymiany ciepła w atmosferze obejmują:

• Turbulencję: nieuporządkowany ruch powietrza wywołany nierównomiernym nagrzewaniem się podłoża.
• Konwekcję: uporządkowane pionowe ruchy powietrza.
• Adwekcję: poziomy ruch mas powietrza o różnej temperaturze.
• Procesy adiabatyczne: ochładzanie lub ogrzewanie się masy powietrza na skutek jej wznoszenia lub opadania.
• Przemiany fazowe wody: zmiany skupienia wody powodujące wymianę ciepła w atmosferze.
• Radiację: wypromieniowanie ciepła z powierzchni Ziemi.

Te procesy są kluczowe dla zrozumienia czynników wpływających na rozkład temperatury w atmosferze.

Globalna cyrkulacja atmosfery

Globalna cyrkulacja atmosfery to krążenie powietrza wokół Ziemi, wywołane różnicami w dopływie energii słonecznej oraz ruchem obrotowym naszej planety. Jest to kluczowy element kształtujący klimat na Ziemi.

Cyrkulacja powietrza w strefie międzyzwrotnikowej:

• Siłą napędową ruchu powietrza jest duża ilość energii słonecznej.
• Siła Coriolisa powoduje, że wiatry stałe wiejące w kierunku równika to pasaty.
• Nad ogrzewaną powierzchnią powstaje obszar niżowy i występują deszcze zenitarne.
• Nad zwrotnikami powstają suche i gorące wyże.

Definition: Pasaty - wiatry wiejące stale w kierunku równika w strefie międzyzwrotnikowej.

Cyrkulacja powietrza w strefach umiarkowanych:

• Chłodne i suche powietrze przemieszcza się w kierunku wyższych szerokości geograficznych.
• Tworzy się komórka cyrkulacyjna Ferrela.

Cyrkulacja powietrza w strefach okołobiegunowych:

• Nagrzane, lekkie powietrze unosi się i powstaje niż przy ziemi.
• Tworzy się komórka cyrkulacyjna Hadleya.

Highlight: Globalna cyrkulacja atmosfery jest kluczowym czynnikiem kształtującym klimat na Ziemi i wpływającym na rozkład temperatur w różnych strefach klimatycznych.

Zrozumienie globalnej cyrkulacji atmosfery jest niezbędne do pełnego zrozumienia czynników wpływających na rozkład temperatury w atmosferze oraz wpływu szerokości geograficznej na temperaturę powietrza.

Strona 4: Globalna cyrkulacja atmosfery

Cyrkulacja atmosferyczna jest kluczowym czynnikiem wpływającym na rozkład temperatury na Ziemi. Głównym motorem tej cyrkulacji są różnice w dopływie energii słonecznej oraz ruch obrotowy planety.

Vocabulary: Pasaty - stałe wiatry wiejące w strefie międzyzwrotnikowej.

Example: Nad równikiem powstają deszcze zenitalne, podczas gdy nad zwrotnikami tworzą się suche i gorące wyże.

Strona 5: Cyrkulacja monsunowa

Monsuny to sezonowe wiatry powstające wskutek nierównomiernego nagrzewania się obszarów oceanicznych i lądowych.

Definition: Monsun letni przynosi wilgotne powietrze i opady deszczu, podczas gdy monsun zimowy charakteryzuje się suchym i chłodnym powietrzem.

Highlight: Głównym obszarem występowania monsunów jest południowa i południowo-wschodnia Azja.

Strona 6: Wpływ podłoża na temperaturę

Charakter podłoża ma istotny wpływ na rozkład temperatury powietrza. Obszary leśne i zurbanizowane charakteryzują się odmiennymi amplitudami temperatury.

Example: Na obszarach zurbanizowanych notuje się wyższe dobowe i roczne amplitudy temperatury powietrza niż w kompleksach leśnych.

Strona 7: Wiatry górskie i dolinne

Wiatry górskie i dolinne to lokalne zjawiska powstające w wyniku różnic w nagrzewaniu się dolin i stoków górskich.

Definition: Bora to zimny, suchy i porywisty wiatr występujący na obszarach, gdzie wyżyny lub góry sąsiadują z dużym zbiornikiem wodnym.

Highlight: Kierunek wiatrów górskich i dolinnych zmienia się w cyklu dobowym.

Temperatura powietrza i jej źródła

Temperatura powietrza jest jednym z najważniejszych elementów pogody i klimatu. Głównym źródłem energii cieplnej na Ziemi jest promieniowanie słoneczne. Bilans promieniowania obejmuje energię docierającą do planety w postaci promieniowania krótkofalowego oraz energię wypromieniowaną z powierzchni Ziemi.

Definicja: Temperatura powietrza określa stopień nagrzania atmosfery.

Istnieje kilka procesów towarzyszących wymianie cieplnej w atmosferze, takich jak turbulencja, konwekcja, adwekcja, radiacja, przemiany fazowe wody i procesy adiabatyczne.

Vocabulary: Albedo - stosunek promieniowania odbitego do promieniowania docierającego do naszej planety.

Temperatura powietrza jest mierzona na różne sposoby, w tym jako temperatura aktualna, średnia dobowa, średnia miesięczna i średnia roczna. Średnia roczna temperatura na naszej planecie wynosi 14,5°C, przy czym temperatura wzrasta w miarę oddalania się od biegunów.

Highlight: Temperatura powietrza jest kluczowym elementem pogody i klimatu, zależnym od wielu czynników atmosferycznych i geograficznych.